پیش زمینه ها و شناخت عوامل موثر بر کارآیی تهویه
پیش زمینه ها و شناخت عوامل موثر بر کارآیی تهویه :
تامین هوای مورد نیاز پرندگان در سالن های پرورشی موضوع مهمی است که مدت هاست ذهن کارشناسان و دست اندر کاران پرورش طیور را بخود مشغول کرده است. از آنجا که تهویه موثر، به دور از آثار جانبی و با حداقل صرف انرژی، موضوع بسیار مهمی می باشد؛ نیاز به تعمق و بررسی بیشتری داشته و تحقیقات دامنه داری نیز در این زمینه در دست اجرا بوده و سالیانه تعداد مقالات و نتایج پژوهشی قابل توجهی نیز ارایه می گردند. بدون تردید اگر پرورش دهندگان قادر به تامین هوای سالم و بدون آلودگی برای پرندگان خود نباشند، این امر زمینه ساز ایجاد بیماری های تنفسی شده و بهره وری اقتصادی تولید را کاهش خواهد داد. در هر صورت، هر نوع سیستم تهویه که مورد استفاده واقع می گردد، باید بتواند هوای سالمی در اختیار پرندگان قرار داده و از آلوده شدن هوای تنفسی طیور جلوگیری نماید. کارشناسان و دست اندرکاران طراحی سیستم های تهویه و هوادهی سالن های پرورش طیور باید با مهم ترین مسایل تهویه که در واقع اصول تهویه می باشند، آشنایی کامل داشته باشند. این اصول بطور خلاصه قابل دسته بندی بشرح ذیل می باشند:
– عوامل موثر بر جریان هوا و هوادهی مناسب در سالن های پرورش
– تاثیر مشخصات فنی سالن بر میزان تهویه مطلوب و کارآمد
آشنایی با ویژگی های سیستم های تهویه رایج در سالن های پرورش و طراحی سیستم حداکثر تهویه برای دفع حداکثر گرمای تولیدی در سالن بویژه در مواقع گرم سال – طراحی سیستم حداقل تهویه برای اوقات سرد سال یا سنین پایین جوجه ها متاسفانه در بیشتر سالن های پرورشی طیور، طراحی سیستم تهویه بصورت تجربی و مبتنی بر سعی و خطا شکل گرفته و هر پرورش دهنده نظرات و عقاید مخصوص بخود را داشته و کمتر از آنها عدول می نماید. بخشی از این اجبار بدلیل نبودن اطلاعات کافی یا افراد متخصص برای این کار بوده و بخشی دیگر بدلیل عدم دسترسی یا توانایی استفاده از منابع خارجی برای توسعه این امر مهم بوده است. در هر صورت اصول علمی و اجرایی انواع طرح های تهویه متناسب با شرایط و ظرفیت های مختلف سالن های پرورشی و نیز استاندارد های لازم در بیشتر کتاب های لاتین فهرست گردیده که نام آنها در انتهای این کتاب ارایه گردیده است.
با رایج شدن سیستم های پرورش متراکم طیور، نیاز به هوادهی و تامین هوای مورد نیاز پرندگان شدت گرفته و راه های تامین و محاسبات ارایه شده گاهی بدلیل پیچیدگی های ذاتی باعث سردرگمی مدیران و پرورش دهندگان گردیده است. حتی گاهی ارقام توصیه شده بدلیل منظور نکردن مقدار هدر رفت و اتلاف انرژی و نیز مقاومت های موجود بر سر راه جریان هوا، مشکل داشته و دقیق نمی باشند. بنابراین میزان تهویه واقعی باید بر اساس ویژگی های منحصر بفرد هر سالن شامل سطح مقطع سالن، میزان جریان هوا، طول سالن و قدرت هواکش ها طراحی و اجرا گردد. در مجموع بطور خلاصه حداکثر نرخ تهویه به معنی میزان هوای لازم برای جابجایی، دفع حرارت متابولیکی و رطوبت حاصل از پرندگان داخل سالن در تراکم قابل قبول و در فصول گرم سال می باشد. همچنین در نقطه مقابل منظور از حدقل نرخ تهویه عبارت است از حفظ شرایط داخل سالن پرورش یا حفظ حرارت متابولیکی پرندگان بدلیل شدت سرما و یا سن پایین پرنده بوده و هدف فقط دفع گازهای آلاینده و رطوبت داخل سالن بدون تاثیر قابل توجه بر دمای آن می باشد. به عنوان پیش زمینه ها توجه به چهار عامل اساسی در پرورش طیور بسیار ضروری است که بطور ساده می توان به «هوا»، «غذا»، «رطوبت» و «نور» اشاره کرد.
اولین عامل مورد نیاز برای رشد پرنده، هوای مناسب است. هوای نامناسب و یا با فشار کم، موجب بروز بیماری های مختلفی از جمله «آمیت» به خصوص از هفته پنجم به بعد می گردد. البته، هوا با سرعت جریان زیاد نیز ضمن کاهش سریع دمای سالن، باعث تشدید بیماری های تنفسی می گردد. تهویه نامناسب در سالن، موجب رشد غیر یکنواخت جوجه می گردد، بخصوص در نقاطی از سالن که از نظر تامین هوای کافی مشکل دارند. تهویه مناسب، موجب خروج گازهای مضر، مانند آمونیاک، دی اکسید کربن و منو اکسید کربن از سالن خواهد شد. غلظت دی اکسید کربن، به عنوان شاخص اصلی کنترل و پایش هوا می باشد. بیشترین سطح تحمل آن، «۲۵۰۰ قسمت در میلیون» است. مازاد بر این مقدار، باعث آسیب دیدگی به شش ها و مخاط چشم و کم تأثیر شدن واکسن های اسپری خواهد شد.
چنانچه در ارتفاع نیم متری بالای سر جوجه، غلظت دی اکسید کربن «۱۳۰۰ قسمت در میلیون» باشد، در میان جوجه ها، غلظت گاز بیش از ۲۵۰۰ قسمت در میلیون» خواهد بود. برای اندازه گیری غلظت دی اکسید کربن، آمونیاک و غیره، می توان از سنسورهای حساس به این گازها و یا نوارهای کاغذی مخصوص استفاده کرد. جدا سازی جوجه ها با کارتن و یا وسایلی که هوا از آن ها عبور نمی کند، باعت تجمع گاز CO2 در کف سالن و میان جوجه ها می شود. – حداکثر گاز آمونیاک قابل تحمل جوجه ها، «۱۰ قسمت در میلیون» است. بیشتر از این میزان، باعث صدمه به ریه ها و آلوئل ها می گردد. حداکثر غلظت گاز منواکسید کربن، نباید از «۱۰۰ قسمت در میلیون» تجاوز کند. در غیر این صورت، تبادل گازی ریه ها به شدت کاهش خواهد یافت. تبادل نامناسب هوا و خروج نامناسب گازها از سالن، موجب نرسیدن جوجه ها به توان ژنتیکی و فاصله ی زیاد ضریب تبدیل با استانداردها می شود. همچنین تهویه نامناسب، باعث مرطوب شدن بستر و در نتیجه افزایش گازهای سالن خواهد شد و در نتیجه سوختگی مفصل خرگوشی پرنده و کاهش کیفیت لاشه پدید خواهد آمد. با افزایش سن پرنده، رطوبت سالن بالا رفته و حرارت تولیدی بدن پرنده افزایش یافته و در نتیجه دمای فضای بینابینی پرنده ها نیز تغییر کرده و با دمای بالای سر آنها متفاوت خواهد بود. در هوای بسیار گرم، افزایش ورودی هوای سالن، فقط باعث زیاد شدن گردش هوا می شود. این مسئله به خنک کردن طيور کمک نمی کند. بلکه باید در ابتدا هوای خروجی را افزایش داده سپس باید روزنه ها را به قدری که فشار منفی در سالن موجود باشد، باز کرده تا تهویه مناسب انجام شود (فشار منفی؛ به جریان هوایی گفته می شود که در اثر روشن بودن هواکش ها، با سرعت معین وارد سالن می گردد).
نرخ بازدهی تهویه ای هواکش ها می تواند باعث صرفه جویی بیش از ۵۰ درصد در برق مصرفی مرغداری ها شود. استفاده از سیستم تهویه مناسب کمک خوبی برای این منظور است (نرخ بازدهی تهویه یعنی نسبت حجم جریان هوا توسط هواکش به میزان وات مصرفی). هواکش های با قطر زیاد و دور کم (دور استاندارد برای تخلیه گازهای سالن، عملکرد مطلوب تری داشته و هزینه برق مصرفی را کاهش خواهد داد. به طور خلاصه می توان گفت: هوای مورد نیاز مرغ گوشتی؛ ۵ متر مکعب به ازای یک کیلو گرم وزن پرنده و هوای مورد نیاز مرغ تخمگذار؛ ۷ متر مکعب به ازای یک کیلوگرم وزن پرنده است. با اجرای سیستم تهویه ترکیبی، ضمن صرفه جویی سوخت، به میزان حداقل ۴۰ درصد، می توان عملکرد تولید را نیز بهبود بخشید.
غذا
یکی از ارکان مهم پرورش طیور، تغذیه است. جوجه می تواند تا چند روز، از مواد غذایی کیسه زرده استفاده کند. با گذشت ۴۰ ساعت از هچ، جریان مواد غذایی، از کیسه زرده به لوله گوارش، متوقف می شود. با مصرف غذا توسط پرنده، مرکز اشت های
جوجه تحریک شده و جوجه متوجه غذا می گردد. در فاصله زمانی ۱۹ تا ۳۵ روز، ماهیچه های بزرگ، اسکلت و بافت های همبند، رشد می کنند. بعد از ۳۵ روزگی، رشد سریع ماهیچه ها و پر شدن عضلات انجام می شود. مرغدار وظیفه دارد، در تک تک زمان های مذکور نیازهای جوجه را تأمین کند. پرنده بعد از ورود به سالن، به طور غریزی به هر چیزی نوک می زند. غذا را باید به شکل جذابی در اختیار جوجه قرار داد تا او را به خودش جلب کند. غذاهای آردی، برای جوجه جذاب نیست. مقدار دان در هر وعده، باید کم باشد ولی تعداد دفعات غذادهی، در روزهای اولیه باید ۵ تا ۶ نوبت در
روز انجام گیرد. دان تهیه شده در مرغداری ها، به علت وجود میکسر های عمودی، به طور کامل مخلوط نمی گردد. | – به علت متراکم بودن دان های پلت (که انرژی زیادی هم دارند، پرنده میزان بیشتری دان مصرف می کند تا احساس سیری کند. – میزان غذای مورد نیاز برای تولید یک گرم چربی، معادل دو برابر غذای مورد نیاز برای یک گرم پروتئین است. در اثر بالانس نبودن جیره و یا مهیا نبودن شرایط پرورش، در جوجه های گوشتی به جای پروتئین، چربی تولید می شود.
– جیره ی مناسب، زمانی تأثیر خود را نشان خواهد داد که سایر عوامل مدیریتی در سالن مهیا بوده و جیره، فقط عامل محدود کننده باشد. – در دانخوری های سطلی، احتمال هدر رفتن دان تا میزان ۱۰ درصد و دریافت نکردن کامل اجزای دان وجود دارد. – در دانخوری های زنجیری، دان در نقاط مختلف سالن، با دانه بندی متفاوت توزیع می گردد. این موضوع، باعث عدم یکنواختی گله می شود.
– مناسب ترین دانخوری های موجود، از نوع بشقابی است که در تمام دوران پرورش جوجه، قابل استفاده بوده و دان یکنواخت در اختیار پرنده قرار می دهد.
قسمتی از دانخوری زنجیری به همراه منبع دان
درجه حرارت بدن یک جوجه تازه از تخم خارج شده ۳۹٫۷ درجه سانتی گراد است و با افزایش سن افزایش یافته به طوری که در سن سه هفتگی به حدود ۴۰/ ۶ تا ۴۱ درجه سانتی گراد می رسد و از آن پس بدون تغییر باقی می ماند. علت افزایش دما با افزایش سن در مرغ به واسطه نرخ متابولیکی بالا و تولید حرارت زیاد در بدن می باشد. در پستانداران بر خلاف پرندگان، دمای بدن نوزاد تازه متولد شده بالاتر از دمای بدن حیوان بالغ می باشد. به عبارت دیگر، در پستانداران با افزایش سن از درجه حرارت بدن کاسته می شود. در پرندگان با جثه کوچک (نژادهای سبک)، دمای بدن بالاتر از پرندگان با جثه ی بزرگتر
نژادهای سنگین) است. جالب اینجاست که تحمل گرما در نژاد سبک بیشتر از نژادهای سنگین است. همچنین دمای بدن در خروس بالاتر از مرغ می باشد که به خاطر نرخ متابولیکی بالاتر است. در یک نژاد و جنس يکسان، پرندگانی در قفس نگه داری می شوند، دمای بدن کمتری از پرندگان نگه داری شده روی بستر دارند که به دلیل فعالیت کمتر آنهاست.
– در هنگام ورود جوجه (با رطوبت حاد زد ۵ تا ۱۰ درصد ). حا۔ اقا دمای مورد نیاز سالن، ۳۱ درجه سانتی گراد است. دمای بیشتر به موجب استرس حرارتی به جوجه، کاهش اشتها و عدم تحرکش می شود. – در صورتی که دما در کف سالن به طور یکنواخت توزیع نشود، پراکنش جوجه ها یکنواخت نخواهد بود – با مدیریت کردن حرارت سالن، می توان اشتهای جوجه را تحریک کرد و باعث افزایش فعالیت آنها شد. – در ابتدای سن جوجه، دمای بدن نسبت به دمای بدن پرنده ی رشد یافته پائین تر است. بعلاوه دمای بدن جوجه خروس ها، بالاتر از جوجه های مرغ می باشد.
– به ازای هر سه روز، دمای سالن را باید یک درجه کاهش دهیم، تا به ۲۲- ۲۱ درجه سانتی گراد برسا۔. – دانخوری ها و آبخوری ها، نباید به طور مستقیم در معرض منبع حرارتی باشند. با استفاده از منابع گرمایش مناسب در سالن های استاندارد، تا ۷۰ درصد در مصرف سوخت صرفه جویی می شود
رطوبت – در صورت کاهش رطوبت محیط، باید به میزان ۱ تا ۲ درجه، به دمای سالن اضافه شود.
– کاهش رطوبت سالن (به دلیل از دست دادن زیاد رطوبت و دهیدراته شدن) موجب خشکی برونش ها و در نتیجه کاهش وزن جوجه می شود. – تأمین رطوبت به میزان حداقل ۵۰ درصد برای جوجه الزامی است. – زمانی که رطوبت نسبی در هفته اول به زیر ۵۰ درصد برسد، لازم است برای جلوگیری از خشک شدن جوجه و افزایش رطوبت نسبی اقدام نمود.
– کمبود رطوبت می تواند باعث کاهش یکنواختی و ضعف جوجه شود. با اجرای سیستم های مه پاش استاندارد در سالن، ضمن کاهش تلفات، به میزان حداقل ۲ درصد عملکرد تولید افزایش خواهد یافت.
نور
نور عامل بسیار مهمی است؛ که رفتار و عملکرد تولیدی پرندگان را تحت تاثیر قرار می دهد. در پرندگان، چرخه تولید مثلی تحت تاثیر تغییرات فصلی طول روز قرار می گیرد، به طوری که با افزایش طول روز بلوغ جنسی در مرغان نابالغ سریعتر اتفاق افتاده و تخمک اندازی آغاز می شود. همچنین کاهش طول روز نتیجه معکوسی دارد. به طور کلی، برای هر گونه پرنده یک طول روز بحرانی وجود دارد. تا هنگامی که ساعات روشنایی کمتر از طول روز بحرانی باشد، غلظت هورمون ال اچ پلاسما در سطح پائینی قرار دارد. با افزایش ساعات نوری به بالاتر از طول روز بحرانی، غلظت هورمون ال اچ پلاسما رو به افزایش می گذارد و تخم گذاری تحریک می شود. در مرغ و دیگر گونه های اهلی پرندگان که با افزایش طول دوره نوری، طول روزهای بحرانی و اشباع (در حد معینی از طول دوره نوری پاسخ بیشتری در غلظت آل – اچ پلاسمایی مشاهده نمی شود که به این نقطه طول روز اشباع می گویند.) نیز افزایش می یابد؛ پرندگان جوان حتی اگر تحت طول روز کوتاه نگه داری شوند؛ به بلوغ جنسی خواهند رسید و به هیچ عنوان نمی توان با کنترل نور به تنهایی از تولید تخم مرغ آنها جلوگیری نمود. برنامه نوری که امروزه در مورد نیمچه های تخم گذار تجارتی اعمال می شود، استفاده از طول روزهای کوتاه (۸ تا ۱۰ ساعت) می باشد که با شروع تخم گذاری به تدریج طول دوره نوری هر هفته افزایش یافته تا به حداکثر ۱۶ الی ۱۷ ساعت نور برسد.
– با تنظیم کردن شدت نور مورد نیاز طیور، ضمن کاهش مصرف سوخت، عملکرد تولیدی نیز بهبود می یابد.
– شدت نور برای دسترسی جوجه به آب و دان یکی از ارکان اصلی در پرورش طیور به حساب می آید. در روزهای اول پرورش مرغ گوشتی، نور با شدت ۶۰ لوکس توصیه می شود.
– برای مصرف کمتر برق و استفاده بهینه از انرژی، می توان در بالای لامپ ها از رفلکتور استفاده کرد. با این تدبیر، تا ۴۰ درصد کاهش مصرف انرژی پدید می آید.
– تناوب نوری می تواند به عنوان محرک پرنده، در ماندگاری سرعت رشد و ضریب تبدیل غذایی تأثیر گذار باشد. – یکنواختی نور در کف سالن باید حفظ شود. در صورت رعایت نکردن آن، عدم یکنواختی گله اتفاق خواهد افتاد.
– در پنج هفتگی به بعد، با استفاده از تاریکی (به مدت ۵ تا ۶ ساعت) می توان تا حد زیادی از بروز «آسیت» در مناطقی که استعداد بروز این بیماری بالاست؛ جلوگیری کرد. – کاهش زود هنگام نور در هفته اول، موجب کم شدن میزان تغذیه جوجه و کاهش وزن آن خواهد شد. – شدت روشنایی می تواند بعد از ده روز به کمتر از ۲۰ لوکس کاهش یابد.
آب از نظر ظاهری آب باید شفاف، بی رنگ و بدون بو و مزه باشد. pH آب باید بین ۶
۵ تا ۸ باشد. آب هایی که pH آنها از ۶ / ۵ کمتر باشد، باعث خردگی لوله های آب رسانی شده و همچنین باعث پیدایش ناهنجاری های استخوانی نظیر نکروز سر استخوان ران می شود. سختی آب که به حضور یون های کلسیم و منیزیم بستگی دارد، باید بین ۱۰ تا ۳۰ قسمت در میلیون باشد. همچنین، كل مواد جامد محلول در آب بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ قسمت در میلیون باشد. مقادیر کل مواد جامد محلول در آب تا سطح ۱۰۰۰ قسمت در میلیون نیز قابل قبول می باشد. چنانچه كل مواد جامد محلول در آب از ۱۰۰۰ قسمت در میلیون تجاوز نماید، باعث ایجاد اسهال ملایم در پرندگان می شود و مشکلات مربوط به بستر مرطوب را به دنبال خواهد داشت. آب هایی که کل مواد جامد محلول در آن ها بالاتر از ۳۰۰۰ قسمت در میلیون داشته باشد، به هیچ عنوان برای پرورش پرندگان مناسب نیستند. کل مواد جامد محلول در آب توسط دستگاه هدایت سنج الکتریکی سنجیده می شود.
مقدار نمک آب نیز از اهمیت زیادی در پرورش پرندگان به ویژه مرغ های تخم گذار برخوردار است. وجود نمک در آب باعث کاهش وزن و ضخامت پوسته تخم مرغ شده و مقاوت پوسته تخم مرغ را در برابر شکستگی کاهش می دهد. سطح بالاتر نمک در آب باعث ایجاد اختلالات پوسته می شود. نیترات موجود در آب نشان دهنده آلودگی آب با مواد آلی نظیر کودهای آلی و شیمیایی می باشد. نیترات به خودی خود مشکلی را برای پرندگان به وجود نمی آورد ولی در بدن می تواند به نیتریت تبدیل شده که بسیار سمی است.
بار میکروبی آب نیز از اهمیت حیاتی برای پرندگان برخوردار است. آب مطلوب برای طیور در هر میلی لیتر باید حداکثر ۱۰۰ کلونی از باکتری های کلی فرم داشته باشد و عاری از کلی فرم های مدفوع یا مقاوم در برابر درجه حرارت و همچنین استرپتوکوکوس های مدفوع باشد.
- مقایسه استفاده از بخاری های برقی و نفتی
- بررسی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎی ﮔﺮﻣﺎﯾﺸﯽ در ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎ
- شرايط دمای گلخانه صيفی و سبزیجات
- بهترین روش برای تامین گرمایی خانه
- دما مورد نیاز برای پرورش گوجه فرنگی گلخانه
